moment musical / moment przemiany: manieryzm

Carlo Gesualdo da Venosa: Madrygały z księgi V

Antonina Ruda sopran
Łukasz Dulewicz alt
Ilona Szczepańska alt
Szczepan Kosior tenor
Marek Opaska bas

Manieryzm – nagromadzenie detali, ornamentów, dziwności. Wielość i różnorodność. Komplikacja i przerafinowanie. Przesyt, nadmiar, zbytek… Jak twierdzą niektórzy, takie nagromadzenie to przesada, wynaturzenie… Inni – przeciwnie – manieryzm uznają  za jedyne prawdziwe zwierciadło wszechświata. Otaczająca nas rzeczywistość jest bowiem właśnie taka – złożona, wielowymiarowa, dziwna, przerafinowana. Wielość to jej prawdziwe oblicze. Manieryzm zaś to usiłowanie adekwatnego opisania tego jakże skomplikowanego świata, próba uchwycenia jego mnogości i zmienności, wejrzenia w jego niespójność. I to właśnie manieryzm, ze swoim przerysowaniem i zamiłowaniem do detali, w istocie najlepiej opisuje otaczającą nas rzeczywistość. Będąc najdojrzalszą formą opisu świata, jest jako jedyny w stanie uchwycić jego prawdziwą istotę.

Gesualdo da Venosa był świadkiem schyłku epoki. Szukał nowych dróg rozwoju muzyki. Pragnąc dać jak najdoskonalszy wyraz treściom zawartym w tekstach poetyckich i sakralnych chętnie sięgał po chromatykę, dysonansowe brzmienia, bogatszą niż dotąd harmonię. Był jednym pierwszych, którzy podążali tą niełatwą drogą, jednak, jak się wkrótce okazało, zarazem jednym z ostatnich; próba wzbogacenia języka muzycznego tego rodzaju środkami została wkrótce porzucona na rzecz upraszczania i klarowności przekazu. Wróciła dopiero w  czasach współczesnych.

Wraz z Gesualdem da Venosą nowych dróg rozwoju muzyki w podobnym duchu poszukiwali i inni. Kompozytor z Neapolu, jak się wydaje, zaszedł na niej  jednak najdalej. Zapewne również dlatego, że ostatnie lata życia spędził w odosobnieniu, w zamku na dalekim południu Italii. Wycofawszy się z dworskiego, hałaśliwego życia nie musiał już sprzyjać niczyim gustom, oglądać się ani na swoich mocodawców ani na kapryśną publiczność. W ostatnich księgach madrygałów oraz późnych utworach sakralnych jego język muzyczny staje się coraz bardziej złożony, wyrafinowany. Środki, do których się odwołuje, pozwalają mu wyrażać coraz więcej emocji, w szczególności tych najbardziej bolesnych. A miał o czym pisać: los nie szczędził mu trudnych przejść. Czy muzyka, która towarzyszyła mu od najwcześniejszych lat, dawała mu ukojenie i pozwalała zapomnieć o cierpieniu? Miejmy nadzieję.

Dorota Relidzyńska

—

Koncert z cyklu Moment musical

—

MOMENT MUZYCZNY krótki koncert (30-40’) z interdyscyplinarnym wprowadzeniam ideowym – ze względu na popołudniową porę adresowany do wszystkich tych, którzy zaraz po szkole, zaraz po pracy chcą zaczerpnąć nieco powietrza w postaci sztuki i wolnej myśli w urzekającej atmosferze Teatru Słowackiego

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

współorganizatorem koncertu jest