K6T Mozart: Krönungmesse / Msza koronacyjna

Josef Rheinberger: Cantus Missae
Wolfgang Amadeus Mozart: Krönungsmesse
Josef Rheinberger: Abendlied

Antonina Ruda Magdalena Łukawska sopran
Ilona Szczepańska Łukasz Dulewicz alt
Piotr Szewczyk Dominik Czernik tenor
Sebastian Szumski Marek Opaska bas

Agnieszka Świątkowska skrzypce I
Seojin Kim skrzypce II
Rafał Gorczyński kontrabas
Patrycja Leśnik-Hutek Jan Hutek obój
Paweł Gajewski Marian Magiera trąbka
Tomasz Sobaniec kotły
Filip Presseisen organy

Jan Tomasz Adamus organy / dyrygent

bilety dostępne online oraz w punktach sprzedaży Eventim

Lokalny salzburski zwyczaj wymagał, by muzyka niepotrzebnie nie wydłużała liturgii. Kiedy więc Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791) został nadwornym kapelmistrzem miejscowego biskupa stworzył szereg niedługich mszy, które pozwoliły mu ćwiczyć kompozytorskie rzemiosło w poręcznej zwięzłej formie. W liście datowanym na 4 września 1776 pisał do swojego nauczyciela Padre Martiniego:

„Obecnie zabawiam się pisaniem muzyki per la camera [kameralnej] i per la chiesa [dla kościoła]. […] Nasza muzyka kościelna bardzo się różni od włoskiej i będzie się różnić coraz bardziej, skoro cała msza z Kyrie, Gloria, Credo, sonatą all’epistola, Offertorium lub motetem, z Sanctus i Agnus Dei, nawet najbardziej uroczysta i odprawiana przez samego księcia, nie może trwać dłużej niż trzy kwadranse. Trzeba specjalnych studiów do tego rodzaju kompozycji, zważywszy, że musi to być msza z wszystkimi instrumentami — trąbkami, kotłami etc.”

Taką właśnie odświętną mszą z trąbkami, waltorniami, puzonami i kotłami jesz msza zwana „koronacyjną” (1779). Przydomek ten — jak często bywa — został nadany później i nie wiąże się z okolicznościami powstania dzieła. Uroczystą, wystawną instrumentację utwór zawdzięcza temu, że został skomponowany na niedzielę wielkanocną. Jej podniosły i jednocześnie pogodny charakter sprawił jednak, że w dwanaście lat po jej powstaniu postanowiono wykonać ją w Pradze podczas uroczystości koronacyjnych cesarza Leopolda II na króla Czech. Dyrygował nią wówczas sam Antonio Salieri. Jako że Leopold zmarł niedługo później, mszę można było usłyszeć ponownie już w kolejnym roku podczas koronacji jego następcy, Franciszka II, na cesarza rzymskiego. Wybór ten jest zupełnie zrozumiały: msza C-dur posiada wszelkie cechy, które predestynują ją do uświetnienia tak majestatycznych obrzędów. Nie tylko jest z przepychem zorkiestrowana, ale też żaden cień nie mąci jej świetlistej, z ducha klasycystycznej atmosfery. Nawet błagalne Kyrie brzmi tu raczej jak tryumfalna pieśń pochwalna niż krzyk wołającego o zmiłowanie grzesznika. Tutaj też usłyszymy słynne Agnus Dei, arcydzieło tkliwego liryzmu, którego operową inkarnacją stanie się aria Dove Sono Hrabiny z Wesela Figara. Wymowny dowód na to, że muzyka religijna i świecka czerpią z jednego źródła, a granice między nimi są zupełnie umowne, zależne od jedynie od konwenansu a nie substancji utowru. Rękopis Mszy koronacyjnej znajduje się Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.

Na koncercie zabrzmi też inne opracowanie tekstu mszalnego. Jego autorem jest Josef Rheinberger (1839 – 1901), pochodzący z Lichtensteinu, a związany z Bawarią organista i autor — przede wszystkim — muzyki liturgicznej. Jego Cantus Missae (1878) stylistycznie sytuuje się na przeciwległym biegunie wobec opracowania Mozarta. To utwór na dwa chóry a cappella, skupiony, łagodny, szlachetnie prosty, swoją kontrapunktyczną fakturą nawiązujący do osiągnięć późnorenesansowych mistrzów, a czytelnym, często sylabicznym, umuzycznieniem tekstu do zaleceń Soboru Trydenckiego wskrzeszonych w drugiej połowie XIX wieku przez ruch cecyliański. Na koniec zabrzmi jeszcze jedna niedługa kompozycja Rheinbergera natchnione Abendlied (1855/1873) do słynnego wersetu z Ewangelii Łukasza: „Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił”.

— Krzysztof Dix