próba otwarta Gesualdo / Responsoria II

Carlo Gesualdo da Venosa: Responsoria II Feria Sexta

Antonina Ruda sopran
Łukasz Dulewicz alt
Dominik Czernik Szczepan Kosior Piotr Szewczyk tenor
Sebastian Szumski bas

wstęp wolny

Responsoria Carla Gesualda (1566–1613) można zaliczyć w poczet tych kompozycji, które wydają się wykraczać poza wszelkie zastane kategorie i podziały. Wywołują zachwyt, ale muzykologów, jak i muzyków, mogą wprawiać w zakłopotanie z powodu braku wyraźnie określonego statusu stylistycznego. Responsoria z jednej strony należą do repertuaru liturgicznego (a więc użytkowego) schyłkowego renesansu; z drugiej zaś otacza je nimb mrocznej legendy ich kompozytora, którego biografia (zwłaszcza niesławne zabójstwo pierwszej żony i jej kochanka przyłapanych in flagrante) nieustannie mieszają się z treścią i dramatycznym tonem jego dzieła. To właśnie legendarne Tenebræ Responsoria, uważane zwykle za muzyczny testament Gesualda, w dużej mierze przyczyniły się do powstania mitu obłąkanego kompozytora-arystokraty.

Wiadomo, że Gesualdo nakazał drukarzowi Carlinowi przenieść się z całym wyposażeniem warsztatu do zamku w Venosie, gdzie z dala od oczu opinii publicznej Neapolu, i pod ścisłym nadzorem kompozytora, w 1611 roku miał złożyć i powielić nie tylko ostatnie księgi madrygałów, ale także Responsoria. Stan zdrowia kompozytora był już wówczas bardzo zły. Zmarł on we dwa lata po wydaniu ostatnich utworów. Responsoria w wersji Gesualda słyną ze swej dramatycznej siły oraz emocjonalnego wykorzystania chromatyki i sugestywnego muzycznego obrazowania. Romantyczna wizja szalonego, udręczonego kompozytora, symbolu nowoczesnego artysty, pozwoliła muzykom i badaczom postrzegać Responsoria jako dzieło osobistej pokuty i oderwać je od ich historycznego i liturgicznego kontekstu. Seria wykonań Responsoriów przygotowanych przez Capellę Cracoviensis zarówno w przestrzeni sakralnej (otwarte próby w bazylice Dominikanów) jak i świeckiej (matinées w auli Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki) może być okazją do zastanowienia się nad tą dwoistością wpisaną w arcydzieło księcia da Venosa.

— Krzysztof Dix